Σύμφωνα με τα τελευταία δημοσιευμένα στοιχεία της Eurostat, τον Δεκέμβριο του 2014, περίπου 44 εκατομμύρια άνθρωποι, ηλικίας 15 ως 64 ετών που ζουν σε χώρες της ΕΕ, δηλώνουν κάποιο είδος αναπηρίας που δεν τους επιτρέπει να λάβουν πλήρως μέρος στην κοινωνική και οικονομική ζωή. Στην Ελλάδα, όπου το 10% του πληθυσμού ανήκει στην κατηγορία των Ατόμων με Αναπηρία (ΑμεΑ) διαφαίνεται η σημασία της κατάλληλης και ποιοτικής εκπαίδευσης για την προσωπική ανέλιξη των ΑμεΑ, τα οποία θα πρέπει εφοδιαστούν με επαρκείς γνώσεις και δεξιότητες, προκειμένου να συμμετέχουν ισότιμα στην κοινωνικοοικονομική και πολιτιστική ζωή της εκάστοτε χώρας. Υπάρχει όμως στη χώρα μας πρόγραμμα συγκεκριμένων πολιτικών για ΑμεΑ ή μαθησιακές δυσκολίες;
Κατ’ αρχήν, το Σύνταγμά της Ελλάδας υποδηλώνει την υποχρέωση της ελληνικής πολιτείας για τη φροντίδα των ατόμων με αναπηρία με μια σειρά από άρθρα μέσω των οποίων θεσμοθετείται το κοινωνικό κράτος δικαίου, καθώς και η κρατική κοινωνική πολιτική (άρθρα 2 παρ. 1 Σ, 5 Σ, 21 παρ. 3). Επιπλέον, αρκετοί νόμοι αναφέρονται στην πρόσβαση ΑμεΑ στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (άρθρο 12 του Ν. 3549/2007 (ΦΕΚ 69 Α’) Ν. 4009/2011 (ΦΕΚ 196 Α’), άρθρο 24 του Ν. 4074/2011 (ΦΕΚ 88 Α’). Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο Ν. 4485/2017 (ΦΕΚ 114 Α’), στον οποίο προβλέπονται υπηρεσίες υποστήριξης και διασφάλισης της προσβασιμότητας τόσο των φοιτητών όσο και του προσωπικού του Ιδρύματος με αναπηρίες. Η εισαγωγή δε στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση ατόμων που πάσχουν από σοβαρές παθήσεις προβλέπεται στα άρθρα 35 του Ν. 3794/2009, 39 του Ν. 4186/2013, 6 του Ν. 4218/2013 (ΦΕΚ 268 Α’) και 7 του Ν. 4283/2014.
Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι Κυβερνήσεις – μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης υπέγραψαν το 1961 τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη, το 1997 υπεγράφη η Συνθήκη του Άμστερνταμ (τέθηκε σε εφαρμογή το 1999), όπου αποφασίστηκε η λήψη κατάλληλης δράσης για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού.
Επιπλέον, το 2000, στη Νίκαια, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, και η Επιτροπή διακήρυξαν πανηγυρικώς τις αρχές του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στα άρθρα 21 και 26 αναφέρει ότι η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία να επωφελούνται μέτρων που θα τους εξασφαλίζουν την αυτονομία, την κοινωνική και επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή στον κοινοτικό βίο.
Σε διεθνές επίπεδο, η Σύμβαση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (2006) αποτελεί σταθμό στην προστασία των δικαιωμάτων των ΑμεΑ, καθώς τα περιγράφει με πλήρη σαφήνεια και διεξοδικότητα, καθορίζοντας τις υποχρεώσεις των κρατών μελών του ΟΗΕ απέναντι στα άτομα με αναπηρία και προτείνοντας μέτρα για την ικανοποίηση των αναγκών τους ως ισότιμων πολιτών της ευρωπαϊκής κοινότητας. Με το άρθρο 24 της Σύμβασης τα κράτη μέλη αναγνωρίζουν το δικαίωμα των ΑμεΑ στην εκπαίδευση και δεσμεύονται να εξασφαλίσουν ένα σύστημα ενταξιακής εκπαίδευσης σε όλα τα επίπεδα και δια βίου μάθηση που αποσκοπεί: (α) στην πλήρη ανάπτυξη των ανθρώπινων δυνατοτήτων και την αίσθηση αξιοπρέπειας και αυτοεκτίμησης, στην ενίσχυση του σεβασμού για τα δικαιώματα του ανθρώπου, τις θεμελιώδεις ελευθερίες και την ανθρώπινη ποικιλομορφία, (β) στην ανάπτυξη της προσωπικότητας, των ταλέντων και της δημιουργικότητας των ΑμεΑ, όπως επίσης και των διανοητικών και σωματικών ικανοτήτων, στο μέγιστο βαθμό, (γ) στη διευκόλυνση των ΑμεΑ προκειμένου να συμμετέχουν αποτελεσματικά σε μια ελεύθερη κοινωνία.
Βάση των παραπάνω θεσμοθετήσεων θα μπορούσε κανείς να συμπεράνει πως το εκάστοτε κράτος οφείλει να εξασφαλίσει ότι τα ΑμεΑ και τα άτομα με μαθησιακές δυσκολίες δεν θα αποκλείονται από το γενικό εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας, λόγω της αναπηρίας τους, και επιπλέον, θα πρέπει να τους παρέχεται πρόσβαση σε ποιοτική και δωρεάν εκπαίδευση, με όρους ισότητας και αποτελεσματικών εξατομικευμένων μέτρων υποστήριξης, έτσι ώστε να αποκτήσουν επαρκείς δεξιότητες και να διευκολυνθεί η συμμετοχή τους στην κοινωνία. Ωστόσο, επειδή συνήθως η θεωρία απέχει πολύ από την πράξη καμία θεσμοθέτηση δεν μπορεί να εξασφαλίσει την καθολική πρόσβαση των ΑμεΑ στην εκπαίδευση αν δεν υπάρχει η πολιτική βούληση για εφαρμογή τους, ο κατάλληλος σχεδιασμός καθώς και η υλοποίησή του από ανθρώπους με τις απαραίτητες γνώσεις.